پرندگان شکاری را به نام پرندگان روز پرواز ، روزشگران و قوش شکلان نیز نامیده‌اند. این پرندگان شامل کرکسها مانند کرکس مصری ، کایتها مانند باز خرمایی ، قوش‌ها مانند شاهین پاسرخ و عقاب‌ها مانند عقاب خال‌دار می‌باشند. این پرندگان به اندازه‌های بزرگ و کوچک و متوسط وجود دارند. بزرگترین آنها کرکسها و کوچکترین آنها قوشها می‌باشد. بخشهای بدون پر آنها شامل انگشتان پا و مچ پا بخش بدون پر پا در نمونه‌های گوناگون تفاوت دارد و در عده‌ای مانند عقابها پا از پر پوشیده شده است (به جز انگشتان). رنگ بدن آنها معمولا مخلوطی از رنگ قهوه‌ای ، خاکستری ، سیاه و ته رنگ سفید است.

رده بندی

پرندگان باریک بال یا شکاری تند

معمولا به صورت جفت‌جفت زندگی می‌کنند. در ساختن آشیانه هر دو جنس کمک می‌کنند. معمولا یکبار در سال تخم‌گذاری می‌کنند معمولا در فصل بهار. خوابیدن روی تخم بیشتر بوسیله پرنده ماده انجام می‌شود و جوجه‌هایی که از تخم خارج می‌شوند مدتی باید بوسیله نر و ماده گرم نگهداشته شوند و چون معمولا ماده نگهداری و مراقبت از جوجه‌ها را به عهده دارد به این جهت معمولا ماده بزرگتر از نر می‌باشد. جوجه‌ها وقتی که از تخم خارج می‌شوند دارای چشمی باز بوده و بعد از یکی دو پرریزی و تکمیل شدن پر و بال با دیدن شکار به آن حمله می‌کنند. چند بار پرریزی می‌کنند تا پر و بال پرنده بالغ در آنها بوجود آید.

پراکندگی در ایران

در شمال شرقی بویژه در خراسان در جنوب شرقی یعنی سیستان و بلوچستان ، در کرمان در غرب ایران مانند کرمانشاه و مرز ایران و عراق بیشتر یافت می‌شوند و اصولا بیشتر گونه‌های این راسته در ایران که در مسیر مهاجرت آنها واقع شده است به شکل مهاجر به سر برده و بطور موقت به جانوران یا فون ایران افزوده می‌شوند.

نحوه تغذیه

چگونگی تغذیه آنها مختلف است. عده ای از پرندگان تغذیه می‌کنند، پرنده‌خواران نامیده می‌شوند مانند باز گنجشک‌خوار و ترلان. عده‌ای که از پستانداران کوچک مانند جوندگان تغذیه می‌کنند جونده‌خوارند. عده‌ای که از ماهی تغذیه می‌کنند به نام ماهی‌خواران نامیده می‌شوند مانند نسر ماهی‌گیر. عده‌ای که از خزندگان تغذیه می‌کنند خزنده‌خوارند مانند هاری یرایگل. بعضی‌ها لاشخورند به نام لاشخور نامیده می‌شوند مانند کرکس. البته این یک رده بندی کلی است و ممکن است حشره‌خواران از پرندگان و یا خزندگان نیز تغذیه نمایند و حتی رژیم غذایی بر حسب مهاجرتهای فصلی و تغییر محل تغییر می‌کند.

عقاب یکی از بزرگ‌ترین و نیرومندترین پرندگان جهان است. عقابها منظری مغرور و ترسناک و قدرت شکارگری بسیار دارند. برخی از عقابها حین پرواز شکار خود را صید می‌کنند. عقاب طلائی را گاه سلطان پرندگان گفته‌اند. عقابها سخت از خطر، مخصوصاً انسان گریزان هستند وبندرت به آدمی حمله می‌کنند. عقاب توانائی بلند کردن یک آدم کوچک اندام را دارد.

عقاب معمولاً از ۷۶ تا ۸۹ سانتی متر از نوک منقار تا انتهای دم طول، و از ۳ تا ۶ کیلوگرم جرم و بال‌هایش حدود دو متر بلندی دارد.

سر عقاب بزرگ و پوشیده از پر است. چشمانی درشت دارد که هریک از آن‌ها در یک طرف سرش قرار دارد. از قدرت بینائی فراوان بهره‌مند می‌باشد. عقاب‌ها می‌توانند از فراز آسمانها شکار خود را ببینند واز نقاط بلند همچون صاعقه بر سر شکار نگون بخت فرود آیند. منقار نیرومند وتندی دارند. منقار عقاب طلائی به پنج سانتی متر می‌رسد. برخی از عقابها منقاری بزرگ‌تر دارند.

رنگ و بال و طول و شکل عقابها از منطقه تا منطقهٔ دیگر اختلاف دارد به طوری‌که در عقابهای آسیائی و اوروپائی وآمریکائی تفاوت آن نمایان است. عقابها پاهایی نیرومند و به رنگ زرد و روشن دارند. عقابها برای درهم شکستن شکار خود از منقار و چنگال پاهای خود استفاده می‌کنند. پاهای عقاب طلائی پوشیده از پر (ریش) است، اما قسمت پائین پاها بدون پر می‌باشد.

محل زندگی

عقابها در علفزار و جنگل‌های زمین‌های پست و بر فراز کوه‌های بلند و ناهموار و در نقاط دوردست و تقریباً دست نخورده توسط انسان زندگی می‌کنند.

با پرها و بالهای بلند، عقاب می‌تواند به آسانی پرواز وشکار خود را از زمین بلند کند. عقاب گاه، با بالهای خود به شکار ضربه می‌زند. اما نمی‌تواند با بال‌هایش بجنگد. عقاب هنگام جنگ از منقار و پاهای نیرومند خود استفاده می‌کند، بیشتر عقابها قهوه‌ای رنگ و یا سیاه رنگ هستند. جوجه عقابها تا سن بلوغ خود که چهار سال طول می کشد پر و بال کامل ندارند.

سّن عقاب

عقابها معمولاً از ۲۵ تا ۳۵ سال تقریباً عمر می‌کنند، البته گاه تا ۴۵ سال و حتی بیشتر هم عمر کرده‌اند. قلمرو عقاب از پنجاه تا ۱۷۰ کیلومتر مربع پیش بینی کرده‌اند. آشیانه عقاب‌ها بیشتر بر فراز بلندی‌ها، بالای درختان بلند و شکاف صخره‌ها و کوه‌های مرتفع و پرتگاه‌ها می‌باشد.

نماد عقاب در ملل مختلف

روی کت نیروهای نظامی آلبانی یک عقاب سیاه دو سر وجود دارد.

بر روی لباس نظامی نیروهای ارمنستان یک عقاب و شیر طلایی وجود دارد.

روی لباس نظامی نیروهای اتریش یک عقاب سیاه وجود دارد.

روی کت نیروهای نظامی مصر یک عقاب طلایی که به سمت چ‍پ نگاه می‌کند وجود دارد

همچنین روی لباس فرم نظامی بسیاری از کشورها از جمله مکزیک,اردن,عراق,اندونزی,نیجریه,نیروی هوایی پاکستان,فیلیپین,پاناما ,روسیه,رومانی,صربستان,سوریه نیز عقاب وجود دارد.

عقاب دوسر نماد امپراتوری بیزانس بود.

شاهین

روزگاری در سراسر دنیا می‌زیست. اما امروزه به شدت کمیاب شده ودر بعضی جاها دیده می‌شود. احتمالاً معدودی از پرندگان می‌توانند تندتر از شاهین‌ها پرواز نمایند. گاه سرعتش هنگام شکار به ۲۹۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. طول آن به ۴۶ سانتیمتر می‌رسد. بالهای گسترده اش به ۱۰۹ سانتیمتر می‌رسد. شاهین‌ها به پرندگان به اندازه خود وگاه بزرگ‌تر از خود نیز حمله می‌کنند، بسیاری از پرندگان را می‌کشند. در فرهنگ معین آمده است که برخی خلبانان از حمله شاهین به هواپیما گزارش کرده اند و این نشان دهنده جسارت شگفت این پرنده است.

بَحری

نوعی شاهین بزرگ و از پرندگان شکاری مقیم هر ۵ قارهٔ جهان است.

سطح پشتی بحری خاکستری مایل به سربی، سطح زیرین بدنش سفید با خطوط باریک سیاه و سرش سیاه‌رنگ است. بحری با سرعت ۳۲۰ کیلومتر در ثانیه سریع‌ترین حیوان کره زمین است. این شاهین جثه‌ای بزرگ به اندازهٔ کلاغ دارد. طول بدنش ۳۴ تا ۵۸ سانتی‌متر و طول بال‌های باز آن ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. ۱۷ تا ۱۹ زیرگونه از بحری شناسایی شده‌است و اختلاف نظر زیادی بین متخصصان در مورد وضعیت شاهین (Falco pelegrinoides) وجود دارد، برخی آن را زیرگونهٔ بحری و برخی دیگر وی را یک گونهٔ مستقل می‌دانند.

جمعیت بحری‌ها در دهه‌های ۱۹۵۰، ۶۰ و ۷۰ میلادی بر اثر استفاده از ددت به‌شدت کاهش یافته و این پرنده در معرض خطر انقراض قرار گرفت. اما با توقف مصرف د.د.ت و تکثیر در اسارت، نسل این پرنده در بسیاری از مناطق احیا شد. هم‌اکنون تقریباً در تمامی شهرهای ایالات متحده حداقل یک جفت بحری حضور دارد، کشوری که جمعیت بحری آن در دههٔ ۱۹۷۰ در آستانه انقراض قرار داشت. وجود ساختمان‌های بلند و پرندگان فراوان در شهرها موجب شده تا بسیاری از بحری‌ها به زندگی در محیط‌های شهری روی بیاورند.

منابع

دکتر:جبرائیل، جبور، سلیمان، (البدو والبادیه) دار العلم للملایین: بیرت، چاب اول، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی. (به عربی).

دکتر:العوده، الغفلی، راشد، (الصید بالصقور) العروبة للنشر: بیرت، چاب هفتم، انتشار سال ۱۹۵۵ میلادی. (به عربی).

منبع جعبه‌زیست (انگلیسی).